تشکیل منظومهٔ شمسی از ۴٫۶ بیلیون (۴۶٬۰۰۰ میلیون) سال قبل و با رمبش گرانشی بخش کوچکی از ابرهای مولکولی آغاز شد.[۱] بیشتر حجم سقوط‌کرده در مرکز جمع شد و خورشید را شکل داد، بقیهٔ آن در دیسک پیش‌سیاره‌ای پخش شد، و سیاره‌ها، قمرها، سیارک‌ها و سایر اجرام کوچک منظومه شمسی را به‌وجودآورد.

این مدل پذیرفته‌شده که به فرضیه سحابی مشهور است، برای نخستین‌بار در قرن ۱۸ام و توسط امانوئل سویدنبرگ، ایمانوئل کانت و پیر سیمون لاپلاس ارائه شد. توسعه‌های بعدی این مدل، سبب درهم‌آمیختن مجموعه‌ای از رشته‌های علمی شامل اخترشناسی، فیزیک، زمین‌شناسی و سیاره‌شناسی شده‌است. بعد از شروع عصر فضا در دههٔ ۱۹۵۰ و کشف سیارات فراخورشیدی در دههٔ ۱۹۹۰، این مدل به چالش کشیده شده و بهبود یافته‌است.

منظومهٔ شمسی از زمان پیدایش اولیهٔ خود، تکامل چشم‌گیری پیدا کرده‌است. برخی از قمرها از دیسک‌های گردان تشکیل‌شده از گاز و گرد‌و‌غبار اطراف سیارهٔ خود ایجاد می‌شوند، درحالی که به نظر می‌رسد سایر قمرها به‌طور مستقل شکل گرفته و سپس توسط سیارهٔ خود گرفتار شده‌اند. سایر آن‌ها، همانند ماه زمین، در نتیجهٔ برخوردهای بزرگ ایجاد شده‌اند. برخورد بین اجرام آسمانی تا به امروز ادامه داشته‌است و یکی از منابع اصلی تکامل زمین و منظومهٔ شمسی به‌شمار می‌رود. اغلب موقعیت سیاره‌ها در اثر عکس‌العمل‌های گرانشی تغییر کرده‌است.[۲] به نظر می‌رسد، این مهاجرت سیاره‌ایمسئول تکامل‌های جدید منظومهٔ شمسی است.

خورشید در حدود ۵ بیلیون سال دیگر رو به سردی خواهد رفت و قطر آن تا چندین برابر اندازهٔ کنونی افزایش می‌یابد (تبدیل به غول سرخ می‌شود)، و بعد از آن، لایهٔ خارجی‌اش به عنوان سحابی سیاره‌نما فرو می‌ریزد و در نهایت به صورت یک کوتولهٔ سفید باقی‌می‌ماند. در آینده‌ای بسیار دور، ستارگانی که از مجاورت منظومهٔ شمسی عبور می‌کنند، از تأثیر گرانشی خورشید بر سیاره‌هایش می‌کاهند. برخی از این سیاره‌ها نابود می‌شوند و برخی دیگر در فضای بیرونی رها می‌گردند. نهایتاً، با گذر ده‌ها بیلیون سال، احتمالاً هیچ‌یک از جرم‌های آسمانی پیرامون خورشید، به دورش نخواهند چرخید.[۳]

 

۱- زمین و ماه | ۳ اکتبر ۲۰۰۷

این تصویر توسط یک دوربین هی‌رایز (HiRISE) مستقر بر یک فضاپیمای چندمنظوره به نام مدارگرد شناسایی مریخ ناسا (NASA's Mars Reconnaissance Orbiter) به ثبت رسید. در زمان ثبت این عکس، زمین حدود ۱۴۲ میلیون کیلومتر از مریخ فاصله داشته است. زاویه تصویر ۹۸ درجه است و این یعنی چیزی کم تر از نصف صفحه ماه و زمین، روشن و قابل رویت هستند. تنها در صورتی می توان عکسی کاملا روشن از کره زمین و قمرش به دست آورد که در سمت مخالف خورشید، یعنی سوی دیگر مریخ باشند؛ البته در این صورت به دلیل فاصله زیاد، جزییات مناسبی در تصویر نخواهیم نداشت.

زمین و ماه | Photo by : JPL-Caltech
Photo by : JPL-Caltech

۲- ماه درخشان | ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۷

نمایی از ماه کره زمین را از سوی ایستگاه فضایی بین المللی (International Space Station) مشاهده می کنیم. این ایستگاه با مشارکت ۱۵ کشور ساخته شده و در ارتفاع ۳۳۰ تا ۴۳۵ کیلومتری سطح زمین در حال چرخش است.

ایستگاه فضایی بین المللی | Photo by : Unknown
Photo by : Unknown

۳- جلوه ای از شمال دریای مدیترانه | ۱۷ اکتبر ۲۰۱۳

 یکی از کارکنان ایستگاه فضایی بین المللی با انداختن این عکس، چشم اندازی زیبا از شب و نور چراغ های دو شهر پیومبینو (Piombino) و پونتا الا (Punta Ala) در ایتالیا خلق کرد. جزیره الب (Elba) در قلب این تصویر قرار دارد و نور ماه اشکالی غریب بر سطح دریای مدیترانه ایجاد کرده است. سایه روشن های ایجاد شده توسط نور ماه، دیدن جزیره های الب در مرکز، پیانوسا (Pianosa) در سمت چپ و مونته‌کریستو (Montecristo) در گوشه پایین سمت چپ عکس را سخت کرده اند. این جزایر نیز در کشور ایتالیا قرار دارند.

دریای مدیترانه | Photo by : NASA
Photo by : NASA

۴- اولین چشم اندازهای زمین | ۱۹۶۶

سال ها پیش از آن که انسان پایش به کره ماه برسد و بتواند از آن فاصله به خانه بی ثبات و کوچک خود نگاهی بیاندازد، مدارگردها (Orbiters) تصاویری از نمای دور زمین در دسترس محققان قرار می دادند. مدارگرد به یک کاوشگر فضایی یا بخشی از آن گفته می شود که به دور سیاره، قمر یا سیارک می‌چرخد.

ناسا در آن روزها برنامه ای به نام مدارگرد ماه (Lunar Orbiter Program) را اجرا می کرد که ۵ مدارگرد در آن دخیل بودند. این تصویر به وسیله اولین مدارگرد ماه ناسا ثبت شده است و یکی از اولین تصاویر کره زمین از سوی ماه محسوب می شود. نزدیک به ۴۰ سال به علت نبود امکانات کافی، این عکس تنها تصویری ناواضح و سیاه و سفید بود تا این که بالاخره با پیشرفت ابزار تکنولوژی، عکس مذکور ویرایش و در ۱۳ نوامبر سال ۲۰۰۸ منتشر شد.

یکی از اولین چشم اندازهای زمین | Photo by : NASA
Photo by : NASA

۵- سمت پنهان ماه | ۵ جولای ۲۰۱۶

یکی از ماهواره های ناسا که رصدخانه آب و هوای فضای ژرف (Deep Space Climate Observatory) نام دارد، از فاصله ۱.۵ میلیون کیلومتری زمین موفق به ثبت تصویری زیبا از کره زمین و سوی پنهان ماه شد. پدیده توفند تایفون ناپارتک (Typhoon Nepartak) بر فراز اقیانوس آرام نیز در این عکس قابل مشاهده است. توفند (Tropical cyclone) یا تندباد دریایی سامانه ای جوی و به شدت متلاطم است که به طور معمول با بارش و سیلاب و بادهای شدید همراه می شود.

نمای زمین از رصدخانه آب و هوای فضای ژرف | Photo by : NASA
Photo by : NASA

۶- غروب ماه یا خورشید | ۲۶ ژانویه ۲۰۰۹

دو جوان به نمای شگفت انگیز و نایابی از غروب خورشید در خلیج مانیل (Manila Bay) می نگرند. به دلیل وقوع پدیده خورشید گرفتگی و جای گیری منحصر به فرد کره ماه، گویی خورشید به شکل هلالی از ماه غروب می کند.

خلیج مانیل | Photo by : Gil Nartea
Photo by : Gil Nartea

۷- نمای زمین از افق قمری | ۷ اکتبر ۲۰۱۶

 اگر در این تاریخ داخل مدارگرد ماه کشور ژاپن، سِلِن (SELENE) بودید، چنین منظره ای را مشاهده می کردید.

چرخش ماه به دور زمین | Photo by : JAXA
Photo by : JAXA

۸- چرخش ماه به دور زمین | ۱۶ دسامبر ۱۹۹۲

فضاپیمای بدون سرنشین و مشهور گالیله (Galileo) با کیفیت ترین تصاویر زمان خود را برای پژوهشگران می فرستاد. این عکس بی نظیر از فاصله ۶.۲ میلیون کیلومتری به ثبت رسیده که به خوبی گردش ماه به دور زمین را نشان می دهد و مسیر حرکت قمر زمین در آن از چپ به راست است. همانطور که در عکس می بینیم، زمین بسیار روشن تر از ماه دیده می شود؛ به این علت که این کره، یک سوم زمین تحت تاثیر نور خورشید قرار می گیرد.

نمای زمین از افق قمری | Photo by : JPL
Photo by : JPL

۹- تصویری متفاوت از ماه | ۴ دسامبر ۲۰۰۶

این عکس اثر یکی از خدمه های ایستگاه فضایی بین‌المللی است که کره ماه را از میان جو کره زمین به نمایش می گذارد. نکته جالب دیگر این عکس، پیدا بودن قسمتی از کوه جِید دراگون اسنو (Jade Dragon Snow Mountain) در جنوب غربی کشور چین است.

تصویری متفاوت از ماه | Photo by : JSC
Photo by : JSC

۱۰- آسمان شب | ۶ مه ۲۰۱۰

فضاپیمای مسنجر (MESSENGER) در حالی که ۱۸۳ میلیون کیلومتر از زمین فاصله داشت این تصویر را از کره زمین و قمرش به ثبت رسانید. برای آن که میزان فاصله بین زمین و این فضاپیما را بهتر درک کنید بد نیست بدانید که خورشید در ۱۵۰ میلیون کیلومتری زمین قرار دارد. البته هدف فرستادن مسنجر به فضا و به دست آوردن این تصویر، دیدن کره زمین نبود؛ بلکه دانشمندان بر روی اجسام سنگی که بین سیاره عطارد و خورشید قرار داشتند، تحقیق می کردند.

عکسی از درون فضاپیمای مسنجر | Photo by : NASA
Photo by : NASA

۱۱- زمین و ماه در برابر خورشید | ۱۳ سپتامبر ۲۰۱۵

هنگامی که تلسکوپ رصدخانه پویایی‌شناسی خورشید ناسا (NASA's Solar Dynamics Observatory) در حال بررسی خورشید بود، نه یک بار بلکه دوبار دچار مزاحمت از سوی زمین و ماه شد! در حالی که کره ماه چشم انداز این تلسکوپ را مسدود کرده بود زمین نیز وارد تصویر شد و مقابل ماه قرار گرفت. 

سرانجام رصدخانه پویایی‌شناسی خورشید ناسا از پشت زمین بیرون آمد و در حالی که ماه از جلوی خورشید در حال عبور بود، توانست چنین شاهکاری را ثبت کند.

رصدخانه پویایی‌شناسی خورشید ناسا | Photo by : Unknown
Photo by : Unknown

۱۲- تگزاس در شب | ۱۱ فوریه ۲۰۱۵

فضانوردان در حالی که از درون ایستگاه فضایی بین المللی به خلیج مکزیک می نگریستند، این تصویر را به ثبت رساندند. روشنایی شب تگزاس و انعکاس نور ماه در آب های خلیج مکزیک چشم اندازی منحصر به فرد ساخته است. شهرهایی چون براونزویل (Brownsville)، هیوستون (Houston) و نیواورلئان (New Orleans) که در دهانه رود می‌سی‌سی‌پی (Mississippi River) قرار دارد، در این عکس قابل مشاهده هستند.

تگزاس در شب از نگاه فضانوردان | Photo by : NASA
Photo by : NASA

۱۳- آپولو ۱۱ | ۲۱ جولای ۱۹۶۹

سفینه ماه‌نشین آپولو ۱۱ را در مسیرش به سوی ماه می بینیم؛ در حالی که دو فضانورد مشهور آمریکایی نیل آرمسترانگ (Neil Armstrong) و باز آلدرین (Buzz Aldrin) را حمل می کند. تصویر زیر از درون سفینه فرماندهی و خدمات آپولو (Apollo Command/Service Module) به ثبت رسیده است.

آپولو 11 | Photo by : NASA
Photo by : NASA

۱۴- ماه گرفتگی | ۱۹ دسامبر ۱۹۷۲

در زمان گرفتن این عکس از درون آپولو ۱۷، سه فضانورد به نام های هریسون اشمیت (Harrison Schmitt)، رونالد اوانز (Ronald Evans) و یوجین سرنان (Eugene Cernan) پس از فرودی موفق بر سطح ماه، در حال بازگشت به زمین بودند. حضور ماه در مقابل زمین، آن را به شکل هلالی شاخ مانند درآورده است.

نمای زمین از درون آپولو 17 | Photo by : JSC
Photo by : JSC

۱۵- ابرها بر فراز اقیانوس آرام | ۵ آگوست ۲۰۰۳

چشم انداز ماه از درون ایستگاه فضایی بین المللی.

چشم انداز ماه از درون ایستگاه فضایی بین المللی | Photo by : NASA
Photo by : NASA

۱۶- هلال زمین، هلال ماه | ۱۸ سپتامبر ۱۹۷۷

وویجر ۱ (Voyager ۱)، کاوشگر فضایی ناسا در حالی که ۷.۲۵ میلیون کیلومتر با زمین فاصله داشت ثبت این تصویر را انجام داد. در این لحظه وویجر ۱ دقیقا بالای کوه اورست قرار داشت. در این تصویر آسیای شرقی، بخش غربی اقیانوس آرام و قسمتی از شمالگان (Arctic) قابل رویت هستند.

ماه و زمین | Photo by : NASA
Photo by : NASA

۱۷- گوشه ای از علم هوافضا | ۲۴ اکتبر ۲۰۰۷

فضاپیمای دیسکاوری (Space Shuttle Discovery) که متعلق به سازمان هوانوردی و فضایی آمریکاست با قرارگیری کنار زمین و ماه در این تصویر، صحنه ای منحصر به فرد آفریده است. البته نباید موقع شناسی یکی از خدمه فضاپیمای اس‌تی‌اس-۱۲۰ (STS-۱۲۰) را برای انداختن این عکس نادیده گرفت. اس‌تی‌اس-۱۲۰ به عنوان یکی از ماموریت های برنامه شاتل فضایی ناسا شناخته می شود.

فضاپیمای دیسکاوری آمریکا | Photo by : JSC
Photo by : JSC

۱۸- کره زمین | جولای ۱۹۶۹

در این عکس فوق العاده که توسط آپولو ۱۱ ثبت شده است، گویی زمین از پشت ماه طلوع می کند.

کره زمین | Photo by : NASA
Photo by : NASA